Tên di sản : Phủ Quy Nhân
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 3475/QĐ-UBND
Giới thiệu
Phủ Quy Nhân nằm ở thửa đất số 18/960 (Theo bản đồ địa chính xã Nga Thanh năm 2003) với diện tích 960m2 trên thế đất bằng phẳng phía Tây - Nam của làng. Từ ngoài vào trong di tích gồm có các công trình sau:
Cổng phủ: Mới được xây dựng năm 1997 ở phía Tây Nam của toàn bộ khuôn viên di tích. Cổng phủ có kích thước rộng 2,95m; gồm hai cột biểu trụ cao 2,5m, cánh cửa bằng sắt xiên hoa được gắn vào hai cột trụ hai bên, nối liền với tường bao bên ngoài.
Sân phủ: Sân phủ hình chữ nhật có diện tích 292,5m2 (chiều dài 19,5m, chiều rộng 15m). Một phần sân được lát gạch bìa sách có kích thước 25cm x 12cm, còn lại được láng xi măng.
Phủ: Toàn bộ ngôi phủ được kết cấu theo kiểu “tiền nhất, hậu đình” gồm Tiền đường, Trung đường và Hậu cung, được xây dựng quay mặt hướng Đông Nam.
Tiền đường: Là ngôi nhà 3 gian, 2 vì, tường hồi bít đốc. Hai bên tường hồi, đầu bờ giải phía trước được xây hai biểu trụ. Diện tích nhà tiền đường là 46,92m2 (chiều rộng 4,6m, chiều dài 9,2m). Phần mái được lợp bằng ngói máy, bờ nóc được đắp ngói bò, bờ giải và hai nắm đấu đầu hồi được đắp bằng hồ vữa.
Phía trước phủ là hiên chạy dài theo chiều ngang của toàn bộ nhà Tiền đường. Phía trên được đắp trang trí hình “lưỡng long chầu nhật”.
Từ sân lên đến hiên phủ cao 0,52m, hiên phủ rộng 2,2m, mỗi gian được phân cách bằng các cột trụ. Phía trước mỗi cột được khắc các câu đối bằng chữ Hán. Ngăn cách giữa các gian ngoài hiên là hệ thống cuốn vòm thay thế cho xà hiên, làm nhiệm vụ đỡ phần mái phía trước.
Từ hiên vào trong Tiền đường là hệ thống gồm 03 cửa lá sách được làm bằng gỗ cao bằng nhau. Cửa giữa cao 2,15m, rộng 1,8m gồm 4 cánh bằng nhau. Hai cửa bên gồm hai cánh, được làm bằng nhau và hẹp hơn so với cửa giữa (rộng 1,2m).
Phía trong nhà Tiền đường không dùng cột gỗ, toàn bộ hệ thống các vì kèo được xây bằng gạch cuốn vòm đơn giản để đỡ các hoành. Các hoành tải, rui, mè được làm bằng luồng, phía trên lợp ngói máy. Nền nhà được lát gạch.
Kích thước các gian nhà tiền đường tương đối bằng nhau. Gian giữa (gian 2) có diện tích 15,64m2 (3,4m x 4,6m), các gian 1, 3 bằng nhau (2,9m x 4,6m).
Trung đường: Được xây theo hình kiểu hai tầng mái. Toàn bộ nhà trung đường được xây nằm dọc so với nhà Tiền đường và nối thông với nhà Tiền đường tại vị trí gian 2 bằng hệ thống cửa cuốn 2 bên, có kích thước bằng nhau (cao 1,98m, rộng 0,8m).
Các gian tại nhà Trung đường có kích thước bằng nhau và được mở rộng sang hai bên tạo nên không gian bên trong có hình vuông. Kết cấu phần mái gồm các vì kèo bằng các vòm cuốn có nhiệm vụ đỡ các hoành tải, rui, mè bằng luồng phía trên. Mái được lợp ngói máy. Phía trên bờ nóc và bờ giải được đắp bằng hồ vữa.
Hậu cung: Gồm một gian được xây nối với nhà Trung đường và nằm dọc so với nhà Tiền đường.
Ngăn cách giữa gian Hậu cung và Trung đường là hệ thống cửa cuốn vòm, gồm hai cửa. Kích thước hai cửa bên bằng nhau (cao 1,86m; rộng 0,60m). Cánh cửa bằng gỗ. Phần mái được làm hai tầng, tám mái, lợp ngói vẩy hến. Phía trên trang trí hình rồng.
Phủ Quy Nhân tuy kiến trúc đơn giản, nhưng toàn bộ hệ thống kết cấu của ngôi phủ tốt được liên kết với nhau một cách hợp lý tạo cho công trình chắc chắn, thoáng mát.
Về hệ thống thờ tự:
Hiện nay, phủ Quy Nhân thờ hệ thống Mẫu.
Nhà hậu cung gồm 04 bệ thờ:
Bệ thứ nhất (từ trên xuống): cao 2,09m; rộng 0,54m; dài 1,44m. Đặt khám thờ và tượng “Tam tòa Thánh mẫu”.
Bệ thứ hai: cao 1,41m; rộng 0,96m; dài 1,44m. Đặt 05 pho tượng hầu.
Bệ thứ ba: cao 1,03m, rộng 0,96m; dài 1,44m. Đặt 03 bát hương
Bệ thứ tư: cao 0,81m; rộng 0,84m; dài 1,44m. Đặt một số đồ thờ: mâm bồng, đài chén.
Nhà Trung đường: Gồm một ban thờ lớn, rộng 2,5m; dài 2,9m; cao 1,48m. Lớp trên cùng đặt 05 pho tượng ngũ vị tôn ông. Lớp thứ hai đặt tượng Ngọc hoàng. Lớp thứ ba đặt một số đồ thờ: Bát hương, mâm bồng, đài chén, bảng chúc.
Nhà Tiền đường: Gồm 01 ban thờ ở gian giữa đặt khám thờ, bát hương và một số đồ thờ khác. Như vậy, hệ thống thờ tự tại phủ Quy Nhân được sắp xếp tương đối hợp lý với quy cách thờ tự của phủ Mẫu.
Các hiện vật trong di tích:
Trải qua thời gian dài tồn tại, một số hiện vật tại di tích đã bị mất mát và hư hỏng. Tuy nhiên, nhân dân địa phương đã bảo vệ và gìn giữ được một số hiện vật cổ của phủ trước đây và bổ sung thêm một số đồ thờ cần thiết vào trong di tích.
Hiện nay, phủ Quy Nhân còn lưu giữ được nhiều hiện vật quý rất có giá trị gồm:
Hiện vật bằng gỗ:
Long ngai cổ: 09 cái
Tượng mới: 15 pho
Hộp đựng sắc phong: 03 cái
Cây nến cổ (loại trung): 06 cái
Cây mến mới (loại nhỏ): 02 cái
Đài chén cổ (loại trung): 12 cái
Đài chén cổ (loại nhỏ): 12 cái
Đài chém mới: 24 cái
Chấp kích cổ: 01 bộ (10 cái)
Thần vị: 02 cái
Khám cổ: 03 cái
Đài chén mới: 03 cái
Kiệu bát cống cổ: 01 cái
Kiệu võng mới: 01 cái
Giá trống cổ: 01 cái
Giá chiêng mới: 01 cái
Tắc tải cổ: 04 cái
Bảng chúc cổ: 01 cái
Bảng chúc mới: 01 cái
Mâm bồng cổ (loại trung): 14 cái
Khay mịch cổ: 12 cái
Ống hương cổ: 08 cái;
Ống hương mới: 16 cái
Ống hoa cổ: 6 cái
Hiện vật bằng sứ:
Bát hương cổ (loại trung): 01 cái (d=27cm)
Bát hương mới: 31 cái
Ống hoa: 20 cái
Hiện vật bằng giấy:
Gồm 05 đạo sắc phong còn nguyên vẹn.
02 đạo sắc phong niên hiệu Duy Tân nguyên niên (1906)
01 đạo sắc phong niên hiệu Duy Tân năm thứ 3 (1908)
02 đạo sắc phong niên hiệu Khải Định năm thứ 9 (1925)
Hiện vật bằng đá:
01 chân bia
01 tấm bia (chưa khắc chữ)
Hiện vật bằng vải:
Cờ ngũ sắc loại to: 01 cái
Cờ ngũ sắc loại nhỏ: 16 cái
Y môn: 03 cái
Hiện vật bằng đồng:
01 chuông đồng cổ (loại trung) niên hiệu Bảo Đại tam niên (1927).
Chuông có kích thước: thân cao 50cm, đường kính miệng 35cm; lợi chuông cao 3cm; rộng 5cm; quai có kích thước cao 20cm được trang trí hình hai đầu rồng ngược chiều nhau.
Chuông mới (loại trung): 01 cái.